ભગવાન સ્વામિનારાયણ ભાગ-૧- ઉદ્દગીથ 2 સમરી

 ધર્મદેવના જન્મ 

• ઉત્તર પ્રદેશના કોસલ દેશમાં સરયૂ નદીના તટે આવેલ ઈટારપુર ગામે ધર્મદેવનો જન્મ થયો.
• આ ગામ પ્રાચીન સમયના સંસ્કૃતિનો પ્રતિબિંબ હતું, જ્યાં વેદમંત્રોના પઠન અને યજ્ઞકર્મ અવિરત ચાલતા હતા.
• પાંડે કન્હિરામ વિપ્ર, વેદશાસ્ત્રમાં પ્રવીણ અને ધર્મનિષ્ઠ વ્યક્તિ, તેમના પિતા વેદમાન શર્મા અને પિતામહ વંશીધર શર્મા પણ વિદ્વાન હતા.
• પાંડે કન્હિરામનો ગોત્ર સાવર્ણિ હતો અને તેઓનું જીવન વેદ અને શાસ્ત્રોના આધારે પ્રેરિત હતું.

• ધર્મદેવનો જન્મ અને નામકરણ:

• વિક્રમ સંવત ૧૭૯૬ના કાર્તિક સુદ એકાદશી બુધવારે મધ્યાહ્ને ધર્મદેવનો જન્મ થયો.
• તેમની દિવ્ય કાંતિને કારણે તેમનું નામ દેવશર્મા રાખવામાં આવ્યું, અને તેઓ ધર્મદેવ તરીકે જાણીતા થયા.

• બાળ્યાવસ્થાના લક્ષણો:

• ધર્મદેવનો સ્વભાવ ધીરગંભીર અને સહનશીલ હતો. તેઓ શીત, ઉષ્ણ અને ભૂખ જેવા કષ્ટો સહન કરતા.
• તેમનો દેખાવ અને લક્ષણો યોગી પુરુષ જેવા હતાં, જેને કારણે ગામમાં આનંદમંગળ છવાયું.

• ઉપવીત સંસ્કાર અને શિક્ષણ:

• ધર્મદેવના આઠમા વર્ષે ઉપવીત સંસ્કાર થયો અને તેમણે બ્રહ્મચર્ય આશ્રમમાં પ્રવેશ કર્યો.
• તેમણે પંચકેશ રાખી વેદ અને વેદાંતનો અભ્યાસ શરૂ કર્યો.
• માત્ર પાંચ વર્ષમાં તેમણે સમગ્ર શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યું અને બ્રહ્મચર્યનું ઉન્નત પાલન કર્યું.
• તેમના પિતા બાલશર્માએ પુત્રને પરણાવવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી અને યોગ્ય સમૂહની શોધ શરૂ કરી.
• પરમાત્માએ આ માટેનું ગડ્ય પહેલાંથી જ સુગમ બનાવ્યું હતું.

ભક્તિનો જન્મ

• ભક્તિનો જન્મસ્થળ:

• સરવાર દેશની મનોરમા નદીના તટે આવેલ મખોડા તીર્થ નજીક છપૈયાપુર.
• આ પુરમાં પ્રકૃતિની અનન્ય સુંદરતા વ્યાપેલી હતી, જ્યાં નારાયણ સરોવર, કળ-ફૂલોથી સમૃદ્ધ બાગો અને મીઠા સંગીત ગાવતાં પક્ષીઓનો વસવાટ હતો.
• આ સ્થળ પરબ્રહ્મ પુરુષોત્તમ નારાયણની લીલા-ભૂમિ જેવું શોભતું હતું.

• કૃષ્ણશર્મા અને ભવાનીદેવીનું પરિવાર જીવન:

• વિપ્ર કૃષ્ણશર્મા અને તેમની પત્ની ભવાનીદેવી પ્રભુભક્તિમાં મગ્ન રહેતા.
• તેમના ઘરમાં સતત ઉત્સવોની પરંપરા હતી, જેનાથી ગામલોકોમાં ભક્તિનો રંગ વ્યાપ્ત થતો.
• આ પવિત્ર ઘેર ત્રિજભૂમિ જેવી શાંતિ અને પવિત્રતા અનુભવાતી હતી.

• ભક્તિનો જન્મ:

• વિક્રમ સંવત ૧૭૯૮ના કાર્તિક સુદ પૂનમના બુધવારે ચંદ્રોદય સમયે કૃષ્ણશર્મા અને ભવાનીદેવીના ઘેર પુત્રીએ જન્મ લીધો.
• દેવાંગના સમાન કાંતિવાળી બાળકીના જન્મથી માતા-પિતા પ્રસન્ન થઈ ગયા.
• શુભ ગ્રહોના આધારે બાળકીનું નામ "બાલા" રાખવામાં આવ્યું.

• બાલ્યકાળ અને ભક્તિનો સંસ્કાર:

• ભવાનીદેવીના ભક્તિભર્યા સંસ્કારો બાળકીમાં ઊંડે સુધી ઊતરી ગયા.
• "બાલા" ભક્તિમાં અખંડ ચિત્ત રહેતી, તેથી લોકોને તેઓ "ભક્તિ" નામથી ઓળખવા લાગ્યા.
• તેઓ કૃષ્ણપ્રેમમાં મગ્ન રહેતા, અને આ કારણે "પ્રેમવતી" તરીકે પણ ઓળખાતા.

ધર્મ-ભક્તિનો લગ્નોત્સવ

• બાલાદેવીનો સંબંધ ઈટારપુરના બાલશર્માના પુત્ર દેવશર્મા સાથે નક્કી થયો.
• લગ્નના આગલા દિવસોમાં બાલાદેવીના ભક્તિભાવ અને કૃષ્ણશર્માએ લગ્નની પત્રિકા વિપ્રને મોકલવા માટે તૈયાર કર્યા.
• છપૈયાપુરના આ પવિત્ર ગામમાં ધર્મ અને ભક્તિના દૃઢ જોડાણ સાથે આ મંગલ ગીતો ગાવામાં આવ્યા.

• વિરહ અને આશિર્વાદ:

• લગ્ન પ્રસંગે બાલશર્માને પુત્રીના પરિયાણે દુઃખ થયું, પરંતુ કૃષ્ણશર્માએ તેમને શાંતિ આપીને પુત્રીના વિમોચનને સ્વીકાર્યા.
• કૃષ્ણશર્માએ બાલશર્માને વિનંતી કરી કે દેવશર્મા (ધર્મદેવ) તેમની સાથે રહે, જેથી છપૈયાપુરમાં ધર્મ અને ભક્તિનો પ્રચાર થાય.
• બાલશર્માએ આ વિનંતી સ્વીકારતા, તેમને આશીર્વાદ આપ્યો: "સદા સુખી રહો અને કુળધર્મનું પાલન કરો."
• ધર્મદેવ છપૈયાપુરમાં રહીને ધર્મ અને ભક્તિમાં મગ્ન થયા.
• બાલશર્માએ ભક્તિદેવીને આશીર્વાદ આપીને તેમને પતિવ્રતાના ધર્મ અને સત્યના માર્ગ પર આગળ વધવાનું કહેતાં, ભવિષ્ય માટે તૈનૂકો માર્ગદર્શક કિધો.
• પરિવારના દાયિત્વો અને પતિ-પત્ની વચ્ચે મજબૂત પ્યારનો આધાર દેવશર્મા માટે માધ્યમિક બની ગયો.
• બાલશર્મા અને ભક્તિદેવીના દૈનિક જીવનમાં ધાર્મિક ક્રિયાઓ, ભગવાનની ઉપાસના અને સંતોને આત્મસંમનનાં મહાન પ્રોજેક્ટ દ્વારા જીવન વિતાવવાનું શરૂ કર્યું.
• ક્રમશઃ કૃષ્ણશર્મા પણ ધામમાં ગયા, અને બાલશર્મા ધામમાં ગયા.
• થોડીક સમય બાદ, દંપતીના જીવનમાં ભગવાનનો સહારો અને ભક્તિભાવથી દિવસો વિતાવતાં રહ્યા.

રામપ્રતાપભાઈનો જન્મ

• રામપ્રતાપભાઈનો જન્મ વિ.સં. ૧૮૧૮ના શ્રાવણ સુદ આઠમના દિવસે થયો.
• તેમના પિતા, દયાળુ અને તીક્ષ્ણ વિમર્શક, આ નવજાત બાળકના તેજસ્વી શારીરિક સ્વરૂપ અને શક્તિ જોઈને ખૂબ પ્રસન્ન થયા.
• બાળપણમાં જ તેમના શરીરથી એવી શક્તિ વહેતી હતી કે પૃથ્વી ધૂમાવતી અને આકાશને અભિમુખ કરતો, જે સુખદ અને મોહક અનુભવ સાથે સંકર્ષણના ઉપમાને સમાન હતો.
• તેમનો અવતાર ભગવાનની વિભૂતિઓ સાથે થયો હતો, જે લોકોને આકર્ષિત કરતો હતો.
• તેમની જીવનશૈલી અને ગૌરવમાં છલકતા દર્શન માનવીય શ્રેષ્ઠતા અને દૈવી શક્તિ સાથે સંકળાયેલા હતા.
• તેમનો પરિચય અને સેવાભાવ અનેક લોકો માટે પ્રેરણાસ્ત્રોત બની રહ્યા હતા.
• ભગવાનના ઉત્થાન સાથે, આસુરી તત્વો પણ પૃથ્વી પર અવતરી રહ્યા હતા, જે ધર્મ અને ભક્તિની પ્રકાશમાં અસંતોષ સર્જવા લાગ્યા.
• તેમના નિર્મળ જીવનના માર્ગમાં અસુરો અને સંકટોનો પ્રચંડ પ્રવેશ થયો.
• આ આસુરી ભાવનાઓના કારણે તેમના શુદ્ધ જીવનને અવરોધો અને ખોટી ટીકા મળી, પરંતુ તેમનો ધર્મ અને ભક્તિનો પથ અવરોધિત નહોતા થતો.
• પ્રતિકૂળ વાતાવરણ અને અસંતોષના કારણે, રામપ્રતાપભાઈ અને તેમના પરિવાર માટે છપૈયામાં રહેવું કઠણ બની ગયું.
• આ પરિસ્થિતિમાં, રામપ્રતાપભાઈ અને તેમના માતા-પિતા અયોધ્યા જવા માટે પ્રસ્થાન કરી, જ્યાં તેઓ બરહઠાપુરના શાખાનગરમાં સ્થાયી થયા.

કાશીપુરીમાં આગમન અને ભગવાન શિવની સેવા

• અસુરો દ્વારા ઉત્પન્ન થતી વિક્ષેપો અને પરેશાનીઓથી મુક્તિ પામવા, ચમપ્રતાપ પોતાને પાવટિક સ્થળોએ આશ્રય લેવા માટે અયોધ્યા છોડી દેવાનું પસંદ કરે છે.
• તેમને પિતાનું સહારો લઈને, અને ભક્તિ અને ધર્મના માર્ગે આગળ વધતાં કાશીપુરીનો માર્ગ તરફ પ્રસ્થાન કર્યો.

• કાશીપુરીમાં આગમન:

• કાશીપુરીમાં પધાર્યા, જ્યાં ભગવાન શિવની ઉપાસના અને તંત્રોનું મહત્વ છે.
• શિવભક્તોએ તેમને મહારુદ્ર યજ્ઞ કરાવવાનો આદેશ આપ્યો. પરંતુ તેમ છતાં, તેમના દુઃખ અને વિક્ષેપો ઓછી ન થઈ શકે.
• વધુમાં,  ભગવાન શિવના આશિર્વાદો દ્વારા થતી તંત્રીયક્રિયાઓને અનુસરતા ત્યાંના યાત્રામાં સતત વિઘ્નનો સામનો કરતો રહ્યો.

• પ્રયાગ પ્રવાસ અને વૈષ્ણવાચાર્યનો યોગ:

• આ બધાની વચ્ચે, ચમપ્રતાપ શ્રદ્ધાથી પ્રતિષ્ઠિત ત્રિવેણી સંગમ પર પાણીમાં ન્હાવા અને વ્રતનું પાલન કરવા માટે प्रयाग ગયા.
• ત્યાં સ્નાન અને ઉપવાસથી શરીર દુઃખી ગયું, પરંતુ તેમનો આત્મવિશ્વાસ અવિરત રહેતા, ભગવાન પ્રત્યેની ભક્તિ અને શ્રદ્ધા જોતાં, તેમનો યોગ વધી ગયો.
• આ શ્રદ્ધાના પગલે, તેમણે વૈષ્ણવાચાર્યનો યોગ મેળવી લીધો.

રામાનંદ સ્વામીનો મેળાપ

• ધર્મ અને ભક્તિનો આરંભ:

• ધર્મદેવ અને ભક્તિદેવી, જે ભગવાનના લૌલાચરિત્રો અને ભક્તિ-ભવનામાં મગ્ન હતા, એક દિવસ એવા વૈષ્ણવાચાર્યના દર્શન માટે ગયા, જેમણે તેમના જીવનમાં અનોખી ભૂમિકા ભજવી.
• આ વૈષ્ણવાચાર્યનો સ્વરૂપ ખુબ જ તેજસ્વી અને સૌમ્ય હતો, અને તેની પ્રતિભાને જોઈ ધર્મદેવ તરત જ તેમની શ્રદ્ધા સાથે તેમના દર્શન માટે દોડ્યા.
• ઔર શિખામણને અનુસરીને, વૈષ્ણવાચાર્યએ ધર્મદેવ અને ભક્તિદેવીને આશીર્વાદ આપ્યા અને તેમની કૃષ્ણકીર્તન વિશે આલોકિત કરી તેમની આશ્રમમાં આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું.

• રામાનંદ સ્વામીના દર્શન:

• આ આચાર્યનો મસ્તક પર ઊર્ધ્વતિલક અને ગોલીલા ચાંદલો, ગૌર રંગનું શરીર, અને ચંદ્રની શીતળતા જેવી દ્રષ્ટિથી સૌમ્ય દેખાવ ધરાવતું હતું.
• આ સ્વામીનું નામ “રામાનંદ” હતું, અને તેમણે કૃષ્ણ કથા અને ભક્તિમાં જોડાવાની દિશા બતાવતા કહ્યું: “આપણે સૌ ભેગા મળી કૃષ્ણ કથા કરીએ, તમે પણ આવજો.”
• આ દર્શન અને આશીર્વાદ ધર્મદેવના જીવનમાં શાંતિ અને દૃઢતાનું સંકલ્પ લાવ્યા.

• ભક્તિ અને ઘનિષ્ઠતા:

• દંપતીના જીવનમાં ધર્મ અને ભક્તિની નવી શક્તિ અને પ્રેરણા જાગી ગઈ. અસુરો દ્વારા થયેલા વિક્ષેપો અને દુખોને તોડી દેવાતાં, રામાનંદ સ્વામીએ તેમના જીવનમાં નવો આશાવાદ અને મંગલ લાવ્યા.
• ભક્તિદેવીના આલાપમાં, ધર્મદેવે રામાનંદ સ્વામીની સંતોષમય સ્વભાવ અને દિવ્ય પદયાત્રા વિશે ચર્ચા કરી અને જણાવ્યું: "જ્યાં બ્રહ્મચર્ય હોય, ત્યાં ભગવાન હોઈ જ છે."

શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન

• સત્સંગ અને આધ્યાત્મિક અનુક્રમણિકા:

• રામાનંદ સ્વામી સાથેના દરરોજના સમાગમથી ધર્મદેવ અને ભક્તિદેવીને એક અનોખું શાંતિ અને પ્રેરણા મળી.
• તેમના જીવનમાં એક દૈવી ઉન્નતિનો પથ ખૂલે છે, જ્યાં તેમને અનેક તણાવોથી મુક્તિ મળવા લાગતી છે.

• શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન:

• એક દિવસ, રામાનંદ સ્વામી વાતો કરી રહ્યા હતા અને ધર્મદેવ તેમના પગ દાબતા હતા. થાકને કારણે, ધર્મદેવ અને ભક્તિદેવી બંને ઊંઘી ગયા.
• સ્વપ્નમાં, તેમને શ્રીકૃષ્ણના દર્શન થયા. ગોલોકવિહારી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના આ દિવ્ય દર્શનને જોઈ, તેમના હૃદયમાં અતિ આનંદ છવાઈ ગયો.
• તેઓ જગ્યા અને એકબીજાને પોતાનાં સ્વપ્નની વાત કરી, જે રામાનંદ સ્વામીની કૃપાથી સંભવ બન્યું હતું.

• ગુરુ અને ગુરુમંત્ર:

• આ પવિત્ર અનુભવને પછી, ધર્મદેવે અને ભક્તિદેવીએ મનોમન રામાનંદ સ્વામીને પોતાના ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા.
• રામાનંદ સ્વામીએ તેમને તુલસીના બેવડી માળા પહેરાવી અને ગુરુમંત્ર આપ્યો.
• આ ગુરુમંત્ર અને ગુરુની કૃપા દ્વારા, દંપતીની ભક્તિમાં વધુ વેગ આવ્યો અને તેઓ પોતાની આધ્યાત્મિક યાત્રા પર આગળ વધ્યા.

• રામાનંદ સ્વામીનું વૃત્તાંત:

• ધર્મદેવે રામાનંદ સ્વામી પાસેથી તેમની જીવનકથા જાણી. રામાનંદ સ્વામીએ જણાવ્યું કે, "ગુરૂ તરીકે સ્વીકારવામાં આવે ત્યારે, પોતાનું વૃત્તાંત રજૂ કરવું એ જ શાસ્ત્ર મુજબ છે."
• આ રીતે, રામાનંદ સ્વામીએ શાંતિ અને શ્રદ્ધાથી પૂરેપૂરો વૃત્તાંત રજૂ કર્યું.

રામાનંદ સ્વામીનું આખ્યાન

• પ્રારંભ:
  રામાનંદ સ્વામીનું વર્ણન તેમના જન્મ અને સંતોના માર્ગદર્શક તરીકે થતું છે. તેઓનો જન્મ વિ.સં. ૧૭૯૫માં થયો હતો, અને બાળપણમાં જ વ્યાખ્યામાં અદ્વિતીય રહેલા, તેમનો જીવન પંથ શ્રદ્ધા અને ભક્તિથી ભરેલો હતો.

• ઘરેથી વિમુક્તિ:
  રામાનંદ સ્વામી નાની વયે જ ઘરની લાઈફ છોડીને યાત્રા પર નીકળી ગયા. Dwarka, Tirth, Gopalanath જેવા પવિત્ર સ્થળો પર તેઓ શ્રીકૃષ્ણના દર્શન માટે ગયા અને જીવનની સાચી સમજ પ્રાપ્ત કરવાનું શરૂ કર્યું.

• ગુરુની શોધ:
  તેમની યાત્રા દરમ્યાન, રામાનંદ સ્વામી એક મહાન ગુરુની શોધમાં હતા. ત્યારે, ગોપાલયોગીની શિષ્ય આતરમંદ સ્વામી સાથે મળી તેમને વાસ્તવિક યોગ અને બ્રહ્મદિવ્ય દર્શનનો અનુભવ થયો. આ યાત્રાનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ ગૌરવમય દીક્ષા અને યોગીનો અનુભવ હતો.

• શ્વેતવર્ણ અને કુટુંબ:
  રામાનંદ સ્વામીના જીવનમાં શ્રદ્ધા અને યોગ દ્વારા તેમના આત્માની શુદ્ધતા મળી. એક સમયે, શ્રેયસ્વામી, શ્રી રામાનુજાચાર્યના ગ્રંથનો અભ્યાસ કરવામાં સન્માન અને શાંતિ અનુભવ કરી. આ પછી, વિવેકદ્રષ્ટિ મળીને શ્રેષ્ઠ ભાગ માટે શ્રદ્ધાવાન બનાવવામાં આવ્યું.

• શ્રી કૃષ્ણનાં દર્શન:
  રામાનંદ સ્વામીએ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન મેળવ્યા અને શ્રદ્ધાના દ્રષ્ટિકોણમાંથી જીવના મહાત્મ્યને સ્વીકાર્યું. તેમનો બોધ કહતા, “ભગવાનની કથા શ્રેષ્ઠ છે, તેથી ઉપદેશ અને ભક્તિની સત્સંગની મહત્ત્વપૂર્ણ પરંપરા ધરાવવી.”

• વિશ્વના પાઠ:
  રામાનંદ સ્વામી દ્વારા પ્રદાન કરેલા કથાવસ્તુ અને જીવની આધ્યાત્મિક યાત્રાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ ભક્તિ અને યોગ પર આધાર રાખે છે. "શક્તિશાળી શ્રદ્ધા અને ભક્તિ વ્યક્તિને દરાવશે."