શાસ્ત્રીજી મહારાજ સંપૂર્ણ જીવન ચરિત્ર ભાગ-૧ -Ballila સમરી

1. ધાર્મિક ગ્રંથો સાથે જોડાણ

   • ડુંગરભાઈ, જેમણે બાળપણમાં ગુરુ તથા ભગવાનના આદેશને જીવનમાં ઉતારી લીધું, તે મંદિરમાં આ તત્વોને વધુ પ્રગટ કરતા જોવા મળતા હતા. તેઓ મંદિરમાં આવતા, ઠાકોરજીનાં દર્શન કરી, અને ગ્રંથોનું વાંચન કરતા, જેમણે ભગવાનની ભક્તિ અને સંસ્કૃત જ્ઞાન સાથે એમનો સમય વિતાવવાનો આરંભ કર્યો.

2. વિશ્વસનીયતા અને ભવિષ્યમાં વિદ્વાન બનવાનો સંકલ્પ

   • ડુંગરભાઈના બાળપણના આ લક્ષણો દર્શાવતા હતા કે તેઓ ભવિષ્યમાં એક મોટા શાસ્ત્રજ્ઞ અને વિદ્વાન બનશે. આ સમય દરમિયાન તેમની શ્રદ્ધા અને ભક્તિ માત્ર તેમના પોતાના હ્રદયમાં જ નહીં, પરંતુ તેમનાં આસપાસના લોકોને પણ પ્રેરણા આપતી હતી.

3. ગુરુ દ્વારા માર્ગદર્શન અને ધ્યેયની પ્રગતિ

   • તેમની આ યાત્રા એક અદભુત ભવિષ્યની દિશા પ્રગટ કરતી હતી. આ બાળક જેમણે મંદિરના ગ્રંથોને અને કથા વાંચનને શરૂ કર્યું, તે અનુસૂચિત રીતે શ્રી યજ્ઞપુરુષદાસજી, જે આગળ જઇને પદવી અને સંસ્કૃત જ્ઞાનમાં એક મહાન સ્તર પર પહોંચે છે.

4. શાસ્ત્રજ્ઞાન અને ભવિષ્યનું માર્ગદર્શન

   • તેમનો આ માર્ગદર્શન, આદર અને શ્રદ્ધા એ ડુંગરભાઈને ભવિષ્યમાં એક મહાન શિક્ષક અને શાસ્ત્રવિદ માટે તૈયાર કરી રહ્યો હતો. જ્યારે લોકો તેમના શ્રદ્ધાવાન ચિંતન અને અભ્યાસમાં પ્રગતિ જોઈ રહ્યા હતા, એ સમયે કોઈએ ક્યારેય ન વિચાર્યું કે આ બાળભક્ત આજથી થોડા સમય પછી એક વરદાન સ્વરૂપ શિક્ષક બનશે.

વિદ્યાઆરંભ 

1. વિદ્યા શિક્ષણનો આરંભ

   • સંવત ૧૯૩૦માં, ડુંગરભાઈના શિક્ષણનો આરંભ થયો, જ્યારે બ્રાહ્મણોએ તેમને શિક્ષણ માટે મોકલાવવાનું નક્કી કર્યું. આ તે સમય હતો જ્યારે આ બાળ ભક્તને શિક્ષણની પ્રાથમિકતાઓને સમજાવવી અને ભવિષ્યમાં તેમના ઉજ્જ્વળ માર્ગ માટે તેમને તૈયાર કરવું હતું.

2. શાળામાં મ્હેતા-જીના માર્ગદર્શન હેઠળ

   • ડુંગરભાઈને ગામના ધૂડી નિશાળમાં ભણાવવાનું આરંભ કરાયું અને ગંગારામ મહેતાજી પાસે તેમની શિક્ષા લેવાનું નક્કી કર્યું. મહેતાજી જેઓ એક કુશળ શિક્ષક હતા, તેઓએ ડુંગરભાઈની બધી જ પાઠોને અસરકારક રીતે શિખાવ્યા.

3. અપૂર્વ બુદ્ધિ અને શિખાવવાની લાગણી

   • ડુંગરભાઈમાં અપૂર્વ બદ્ધિ, તેજસ્વી સ્મરણશક્તિ અને સ્પષ્ટ વિચારશક્તિ હતી. આ તમામ લક્ષણોથી તેઓ ખૂબ જ ઝડપી રીતે શીખી રહ્યા હતા, અને તે જ કારણે મહેતાજી પણ તેમના ઉપદેશમાં વધુ લાગણી સાથે લાગ્યા. તેઓએ એમણે ધ્યાન અને પ્રેમના સાથે ડુંગરભાઈને શિક્ષણ આપવાનું શરૂ કર્યું.

4. વિદ્યાવિદ્ધિ અને આધ્યાત્મિક મકસદ

   • ડુંગરભાઈએ શાળામાં પહેલેથી જ દૃઢ મનોબળ દાખવ્યું, કે તેઓનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ભણવું અને ભવિષ્યમાં સાધુ બનવું છે. તેમણે આ લક્ષ્યને ગોઠવી રાખ્યો અને શિક્ષણ અને આધ્યાત્મિક મક્કમતા સાથે આગળ વધવા માટે પ્રેરણા મેળવી.

5. વિશિષ્ટ પાઠ અને કળાઓ

   • શાળામાં ડુંગરભાઈએ મહેતાજી પાસેથી આંક, ખાતાં, પત્તાં, કાગળ, હુંડી, ધાતુઓ, વ્યાજ, વિઘોટી જેવા પાઠ શીખ્યા. આ તમામ કળાઓ તેમને ભવિષ્યમાં ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળી શિક્ષણ અને આધ્યાત્મિક સન્માન મેળવવા માટે માર્ગદર્શન આપતી હતી.

બ્રહ્મવિદ્યા અને સત્ય સાધન:

• ડુંગરભાઈે બ્રહ્મવિદ્યા પણ મહેળાવ મંદિરમાં આવતા સાધૂવિષ્ણુપ્રસાદદાસજી, સાધુચરણદાસજી, નિષ્કામાનંદજી, હરિકૃષ્ણાનંદજી, જગત્નાથાનંદજી વગેરે જેવા મહાન ગુરુઓ પાસેથી ઉપદેશ લેવામાં આરંભ કર્યો. આ સાધૂઓની ઉપસ્થિતિમાં તેમને ભક્તિ, વિધિ અને સાધના અંગે ઘણું શીખવામાં આવ્યું.
• ડુંગરભાઈએ શીખવવામાં માત્ર ગ્રંથોનો જ અભ્યાસ કર્યો પરંતુ તે ગુરુઓના માર્ગદર્શનથી, તેમને વચનામૃત, ભક્તચિતામણિ, ધર્માખ્યાન, નિષ્કુળાનંદ સ્વામીના ગ્રંથ, શ્રીમદ્ભાગવતના દશમ અને પંચમ સ્કંધ જેવા શ્રેષ્ઠ ગ્રંથોનું અભ્યાસ પણ કર્યો. આ ગ્રંથોમાં આધ્યાત્મિક શિક્ષાઓ અને માર્ગદર્શન ધરાવતી મહાન પંણ્ડિતીય વિચારો હતા.
• આ ગ્રંથોના અભ્યાસ અને સાધુઓ સાથેના સત્સંગ દ્વારા, ડુંગરભાઈએ પોતાને તેજસ્વી અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ માટે તૈયાર કર્યું. તેમનું જીવન ભક્તિ, વિધાન, અને આધ્યાત્મિક અવસ્થાઓ સાથે એક સન્માનિત માર્ગ પર આગળ વધતાં ઘૂમતું રહ્યું.
• ડુંગરભાઈના આકર્ષક અને શ્રદ્ધાવાળું જીવન, પોતાના જાતિના ભવિષ્યને નિર્ધારિત કરવા માટે શ્રદ્ધા અને અનાસક્તિ સાથે, તેમને સાર્થક માર્ગ પર દોરી ગયો. તેમના આસ્થા, એકલવ્યની જેવી ભક્તિ અને ઉન્નતિ, સાચી ભક્તિભાવના અને ભવિષ્ય માટે શ્રદ્ધાવાળું અભ્યાસ, તેમને દ્રષ્ટિમાં મૂર્હર અને સત્સંગના સૌકય સમયે માટે ઉત્તમ રીતે તૈયાર કરી રહ્યા હતા.
• એ રીતે, જેમ શ્રીજીમહારાજે પોતાની કાર્યપ્રવૃત્તિઓ પૂર્ણ કરી અને પોતાના અવતારના હેતુ માટે સમયની રાહ જોઈ, તેમ જ ડુંગરભાઈએ પણ પોતાનું ધ્યેય પૂર્ણ કરવા માટે મહાભિનિષ્કમણ અને અન્ય ચિંતન સમય માટે રાહ જોતી હતી.
• રાવજીભાઈ, જેમણે વિધિ અને સંપત્તિ ધરાવતી હોવાથી શાંતિ અને સંપન્નતા અનુભવી, તેમ છતાં તેઓ સંતાન વિહિન હતા. તેમણે ડુંગરભાઈ સાથે સંબંધ બાંધ્યો અને તેમને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે અનેકવાર ઘેર બોલાવ્યા. રાવજીભાઈને લાગતું હતું કે "આવો દીકરો ઘેર હોય તો સંપત્તિનું વિતરણ અને શુભતા વધશે."
• જ્યારે રાવજીભાઈ ડુંગરભાઈને પ્રદાન કરવા માટે તેમને ઘણું ભણાવવાનું પ્રસ્તાવ આપતા, ત્યારે ડુંગર ભક્ત હસતાં અને ઊંચા દ્રષ્ટિકોણથી જવાબ આપતા - “હું તો સાધુ થવાનું છે, મારે મોટું બૉધ ભણાવવું છે." આ ભાવ અને વિચારથી તેઓ એવી દુનિયાના દ્રષ્ટિકોણને પકારતા હતા જે પૃથ્વી પર સાચી ગુણવત્તાવાળી આધ્યાત્મિક શિક્ષણ આપે છે.
• જ્યારે રાવજીભાઈના મકાનમાં ઝુમ્મર ગોઠવવામાં ભૂલ થઈ રહી હતી, ત્યારે ડુંગરભાઈએ પોતાની જાતની ગુણવત્તાવાળી સૂચના આપી. "ઝુમ્મર પહેલે માળે ગોઠવો" તેમ એનો પરિપૂર્ણ અને સરળ દ્રષ્ટિકોણ સુઝાવતાં, સૃષ્ટિના દરેક ઘરના શ્રેષ્ઠ સ્થાન પર મૂર્તિ અને સુંદરતા વ્યક્ત કરે છે

ડુંગર ભક્તની કલાદષ્ટિ:

1. હવેલીની કલાત્મક દ્રષ્ટિ:

   • સંવત ૧૯૩૨માં, મહેળાવમાં વૈષ્ણવોથી બનેલી હવેલીના નિર્માણ દરમિયાન, ડુંગર ભક્તે પોતાની અભૂતપૂર્વ કલાદષ્ટિ દર્શાવી. જ્યારે એ હવેલીના સર્વાંગિક નિર્માણનું અવલોકન કરી રહ્યા હતા, ત્યારે તેમણે સૂચના આપી કે "હવેલી તો સુંદર છે, પરંતુ ગોળ થાંભલા જો રવેશીમાં મૂક્યા હોત તો શોભા વધુ થતી." આ નાની, પણ સચોટ સૂચના દર્શાવે છે કે, ડુંગરભાઈના મગજમાં માત્ર ભક્તિ અને આધ્યાત્મિકતા નહીં, પરંતુ એક કૃતિપ્રેમી અને કલાપ્રેમી દૃષ્ટિ પણ હતી.

2. કલાત્મક અને ગહન દ્રષ્ટિ:

   •  ડુંગરભાઈની આ કલાદષ્ટિથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે, એક નાનો બાળક હોવા છતાં તે બધું ધ્યાનથી અવલોકન કરી અને અન્ય લોકો માટે પ્રેરણા આપી શકે છે. આ તરત જ લોકોથી ભવિષ્યમાં પણ મોટાં અને મહત્ત્વનાં સંકૃતીજ વિચારો પ્રગટાવવા માટેની યોગ્ય દૃષ્ટિનો પુરાવો બની. તેમનાં આદർശ અને વિચારો દ્વારા, હવેલીની સંરચના અને ભાવના વધુ પ્રભાવશાળી બની ગઈ.

3. સિંહાસન અને કળાત્મક દ્રષ્ટિ:

   • ઠાકોરજીના સિંહાસન માટે પણ ડુંગરભાઈએ એક અનોખી કૃતિનું સૂચન કર્યું. તેમણે સુથારને જણાવ્યું કે, વરતાલના સભામંડપમાં જે સિંહાસન છે, તે પ્રમાણે જ સિંહાસન બનાવવું. આના પરિણામે, તેનું નિર્માણ વધતું રહ્યું અને એક ઉદાર, શુદ્ધ અને ત્રિદિક્તી રૂપે માન્ય થઈ ગયાં.

4. અલૌકિક કળા અને સંકૃતિ:

   • આ બાળકમાં પરમેશ્વરી તત્ત્વના આવિર્ભાવની શ્રદ્ધા અને શ્રેષ્ઠતા માટેની કળા હતી. બધી દુનિયાને અનોખા ઢંગે જોવા અને બાંધવામાં તેમના લક્ષણો દેખાતા હતા. તેમની અદભૂત કલાદષ્ટિ અને વિચારો થી ઘણા લોકો માટે માર્ગદર્શક બની ગયા.

ડુંગર ભક્તની યાત્રા અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ:

• ડુંગર ભક્તને શ્રાવણ સુદ ૧૫ના દિવસે કટોકટી અને ભક્તિભાવથી શ્રદ્ધાવિથી કરમસદ જવાનું નક્કી કર્યું અને ઠાકોરજીનાં દર્શન કર્યા. ત્યારબાદ આચાર્યશ્રી ભગવતપ્રસાદજી મહારાજનાં દર્શનમાં ગુરુમંત્ર લીધા અને આશીર્વાદ મેળવ્યા. આ પ્રત્યેક પગલાં તેમની આત્મિક યાત્રાના મકાનનો પહેલો મહત્વનો અભ્યાસ હતો, જે તેમને વધુ મર્યાદાઓ અને ભક્તિમાં ડૂબાવતું હતો.

• તે જ સાલમાં, ડુંગર ભક્તે કરમસદના બ્રાહ્મણ ગિરધરકૃત રામાયણની કથાને સાંભળવું શરૂ કર્યું. તેમણે આ કથા સાંભળીને તેનું ઉચ્ચાર અને અર્થ સમજવા પ્રત્યે ઊંડી લાગણી અને ઉત્સાહ બતાવ્યો, અને આ જાણકારી તેમને કંઠસ્થ થઈ ગઈ. આ ઊંડી જાતિની શિક્ષણમાં જ્ઞાન વિમોચનની લાગણી સંલગ્ન હતી.

• એકાદશી પર ઉપવાસ કરવું અને ધર્મની મથામણ કરવા ડુંગર ભક્તે અભ્યાસ કર્યો. તેમનાં જીવનમાં ખૂબ નાના વયમાં જ આ વિચારધારાઓને ઝૂકી રાખવી અને અન્ય ભક્તિનો અભ્યાસ કરવો એ એક અનમોલ દૃષ્ટિનો પ્રગટાવ હતો.

• ગામના ૧૪૦ વર્ષના રામાનંદી સાધુ હરિદાસને, જેમણે ડુંગર ભક્તનાં આત્મવિશ્વાસ અને અધ્યાત્મિક ઉત્સાહને જોઈને, તેમના આધ્યાત્મિક ઉત્કર્ષના ગુણને અનુરૂપ આશીર્વાદ આપ્યો. તેમની મુમુક્ષુતા અને અવધિની ખંડના સંકેત સંકુચિત થઈ ગયા, જે પરિમાણ અવલોકનથી આવતા સમયની દ્રષ્ટિ સંકેત કરે છે.

ડુંગરભાઈના શક્તિશાળી શ્રાવણ અને કથાવાર્તાના દૃષ્ટાંતો:

• સંવત ૧૯૩૩માં, મહાભારતના વિવિધ પર્વોની કથાઓ સાંભળવી અને તેને આદર્શ રીતે કઠાગ્ર કરવી ડુંગર ભક્તના ભક્તિ રસના ઘઠનાના દૃષ્ટાંત તરીકે પ્રગટે છે. તે સાંભળેલી કથાઓને કંટસ્થ કરીને અને તેમની તીવ્ર યાદશક્તિથી પૂર્ણ કરવા તેમની અદભૂત સ્મરણશક્તિ દર્શાવતી હતી. આ કથાવાર્તા, રામાયણ, ભગવત ગીતા અને શાસ્ત્રોના માર્ગદર્શન પર આધાર રાખતી હતી.
• ડુંગર ભક્તના શાસ્ત્રોને સમજાવવાનો ધોરણ, ગામના લોકોને ભક્તિ અને જીવનની શ્રેષ્ઠતા વિશે શીખવવાનું દ્રષ્ટાંત હતું. એક નાના બાળભક્તના શાસ્ત્રોને ટૂંક સમયમાં તથા યોગ્ય રીતે સમજાવવાનું અભ્યાસ અને મજબૂતી દર્શાવતું હતું.
• ગિરધરકૃત રામાયણ અને ભારતની કથાઓ, ડુંગર ભક્તની સ્મરણશક્તિ સાથે ગતિએ અને શુદ્ધ રીતે સંભળાવવી એ એક અભૂતપૂર્વ ગુણ હતો. આ સાથે કથાવાર્તાના આધારે તેમણે જૈવિક અને ભૌતિક જીવનની સમજાવટ કરી, જે તેમના આત્મિક અભ્યાસને પ્રગટાવવામાં મદદરૂપ બની.
  
  'ભગત' તરીકે ઓળખાણ:

• આ સમયે, ડુંગર ભક્તને 'ભગત' સંજ્ઞા આપવામાં આવી. તેમનો ભક્તિભાવ, કથાવાર્તા અને શાસ્ત્રિક શિક્ષણના માધ્યમથી તેમનું વ્યક્તિત્વ ખૂબ સરાહવામાં આવ્યું. આ કટોકટીમાંથી તેમનો માર્ગ અને જીવન શિક્ષણ ફેલાવવાનું પ્રારંભ થયું.
• બાલ ડુંગર ભક્તના જીવનમાં તેમનું ભક્તિભાવ અને પવિત્રતા ખૂબ સ્પષ્ટ હતી. તેમનું વર્તન અને વાતો સંગીતમાં અને સંતોની ઉપસ્થિતીમાં ઝળહળતી હતી. તેમના આત્મિક ભવિષ્ય માટે, મોટાપુરુષોના સાથ અને સેવાનો પ્રભાવ, સંતોની દૃષ્ટિ અને ભારતિનું મહત્વ, અદ્યતન ભક્તિભાવમાં પરાવર્તિત થઇ રહી હતી.
• મહેળાવમાં આવેલા મહાન સંતો અને આચાર્યશ્રી ભગવતપ્રસાદજી મહારાજ દ્વારા ડુંગર ભક્તને વિશેષ માન અને આશીર્વાદ મળ્યા. આ સંપૂર્ણ પ્રસંગ તેના ભક્તિભાવ, સેવા, અને ચિંતનના ઉત્તમ સ્તરે પહોંચવાનું દૃષ્ટાંત બની ગયું. આ દરમ્યાન, મહારાજ અને સંતો ડુંગરભાઈના ભવિષ્ય માટે મજબૂત આશાવાદ આપતા રહ્યા.
• એક બાળ ભક્ત તરીકે, ડુંગરભાઈ તેમના ગાંઠવાંટાવના વિભાવનો પરિચય આપી રહ્યા હતા. તેઓ સાથેના સંતો, આચાર્ય અને હરિભક્તોને તેમની પ્રતિષ્ઠા, ભક્તિ અને પ્રગટ માન્યતામાં માને આવકારવામાં આવ્યા. સંતોના સહયોગ અને આદરથી ડુંગરભાઈ તે વખતે જે નમ્રતા અને વિભાવ નમ્રતાની અભિવ્યક્તિ કરતાં, તે ભવિષ્યના ગૌરવમાં એક મુખ્ય પ્રકટ બની ગયું.
• ડુંગર ભક્ત સવાર અને સાંજના સમયે મંદિરની સેવા, પૂજા, અને શ્રીજીમહારાજની ભક્તિમાં ભાગ લેતા. તેમની માતા સાથે ચિંતન, શ્રદ્ધા અને અઢળક પ્રેમના પળોમાં હરિભક્તોની અંદરથી અનંત શ્રદ્ધા અને અભિપ્રાય ઉમેરતા.

ડુંગરભાઈની ભક્તિ અને નિષ્ઠા:

• ડુંગર ભક્તની દરેક ક્રિયા અને ઊત્સાહમાં એકદમ વિશિષ્ટ ભક્તિની દૃષ્ટિ પ્રસન્નતાપૂર્વક દેખાઈ રહી હતી. આ તેજસ્વી પુરૂષના જીવનમાં, શ્રદ્ધા, સેવા, અને સંસારથી પરાઞ્ચીની કેળવણી સાથે ભક્તિમાં મણકાઓ અને દૃઢતા ફરી જીવંત થઈ રહી હતી.

1. • ડુંગર ભક્તને અદ્દભતાનંદ સ્વામીના દર્શન, કૃષ્ણનાં ચમત્કારોના વિષયમાં સાથે સવાર થવાનું અનોખું અનુભવ થતો. સ્વામીનો કટિબદ્ધ અનુભવ તેમના માટે પરિપૂર્ણ સાધન બની ગયો, અને તેમના થકી ભવિષ્યના શાસ્ત્રભર્યા કાળના અવલોકન માટે દિશા મળી.
   • જ્યાં આ સંતો અને આચાર્યશ્રી મહારાજ ભવિષ્યમાં શાંત અને સિદ્ધિ ધરાવનાર પરફુલ્લિત કટિબદ્ધ પૂજા અને ભક્તિથી પૃથ્વી પરની વિધાનોના આદર્શ બની ગયા હતા, ત્યાં આ બાળક પણ અલગ અને ઉત્તમ મિશ્રણમાં પ્રગટ થયો, જે વ્યાવસાયિક વિચાર, શ્રદ્ધા અને દિવ્ય ભાવના પર પોતાને ઓળખાણ આપે છે.
   • આટલી તાજી અને પરિપૂર્ણ ભવિષ્યવાણી સાથે આગળ વધતો, બાલ ડુંગરભક્ત એ આત્મશક્તિ, સ્મરણશક્તિ, અને વિચારશક્તિ તરીકે ઉભરાવું જોઈએ એવું એવું એક શ્રેષ્ઠ મકાન બનતું.